Müzik Sözlüğü U-Z

🎶 U-Ü🎶 

• Uvertür: Müzikli sahne yapıtlarının, süit ve senfonilerin başındaki açılış, giriş müziği. İtalya'da Alessandro Scarlatti, Fransa'da da Jean-Baptiste Lully uvertürü üç bölümlü olarak kesinleştirmişler ve böylece klasik senfoni biçiminin temelini atmışlardır.
• Umortistico: Şakacı, esprili.
• Uomo: Erkek adam. Baş roldeki erkek şarkıcı.

Müzik Sözlüğü P-T

🎶 P 🎶 

• Partisyon: Çalgı yada ses bölümlerinin birlikte okunmasını sağlamak amacıyla birbiri üstüne sıralanış notası. Fransızca bir sözcüktür.
• Pastoral: İki anlam taşır;

1. Konusu genellikle efsanelere dayanan müzikli oyun. Operanın öncüsüdür. Rönesans İtalyasında ortaya çıkmış, sonra özellikle Fransa'da gelişmiştir.
2. "Çobansı" nitelikte çalgı müziği veya şarkı.

• Perde: Fret de denir. Telli çalgıların sap kısmını bölümlere ayıran, tellerle dik açı yapacak şekilde yerleştirilmiş, kabarık ve düz çizgiler. Batı enstrümanlarında genellikle sapa gömülü düz metal parçalar iken, bazı doğu çalgılarında sapa sarılı tellerden yapılır. Fret, müzisyenin parmaklarının konumu ve basış şiddetine bağlı olarak sesin perdesinin değişmesini sağlar. Gitar gibi bazı enstrümanlarda her bir fret bir yarı tona tekabül eder. Batı müziğinde her bir oktav 12 yarı tona ayrılmıştır.

Bağlama üzerinde sarma tipi perdeler

Gitar üzerinde metal fretler

• Polifonik: Polifonik (Latince polyphonia, Eski Grekçe πολυυνο; çok sesli), enstrümantal müzik ve diğerlerinde polifonik yapının ayrı ayrı seslerinin (melodik çizgiler, geniş anlamda melodileri) fonksiyonel eşitliği ile belirlenen bir polifonik müzik yapısıdır. Polifoni, yalnızca bir ses, monofonik ya da akorların eşlik ettiği, homofonik denilen bir baskın melodik sese sahip bir müzikal dokuya karşılık olarak, aynı anda iki veya daha fazla eş zamanlı bağımsız melodiden oluşur. Polifonik deponun müzikal oyununda (örneğin, Josquin des Prezin kanonunda, Johann Sebastian Bachın fügünde), sesler kompozisyonsal ve teknik olarak eşit (aynı zamanda tüm motive edici melodik gelişim yöntemleri için) ve mantıklı ("müzikal düşünce"nin eşit taşıyıcıları) eşittir. "Polifoni" kelimesi, ayrıca besteciler ve müzikologlar için orta ve yüksek müzik eğitimi derslerinde öğretilen müzikal-teorik disiplini de ifade eder. Polifoni disiplininin asıl görevi, polifonik kompozisyonların pratik çalışmasıdır.
• Porte: Üzerine notaların yerleştirildiği, 4 eşit aralık ve birbirine paralel 5 çizgiden ve bir donanım bölümünden oluşan şekildir. Genelde portenin donanımına değiştirici diyez veya bemol işaretleri, ritm rakamları yazılır. Notaların üzerine yazıldığı eşit aralıklı beş çizgi ve dört aralıktan oluşan şekle porte (dizek) denir. Çizgiler aşağıdan yukarıya doğru sayılır. 16. yüzyılda İtalyan rahip Guido d'Arrezo, nota okumayı kolaylaştırmak amacıyla renkli porte çizgilerini, ayrıca bir ilahinin her bir satırının ilk hecelerinden oluşan nota isimlerini müziğe kazandırmıştır.

Sol anahtarlı porte

• Presto: Çabuk anlamına gelir. İtalyanca bir sözcüktür.
• Prestissimo: Çok çabuk. İtalyanca bir sözcüktür.
• Primadonna: "Birinci kadın" anlamına gelir. Operalarda baş kadın şarkıcı. İtalyanca bir sözcüktür.

Müzik Sözlüğü M-Ö

🎶 M 🎶 

• Maestoso: Görkemli. İtalyanca bir sözcüktür.
• Magnificat: Ulu, görkemli. Katolik kilisesinde Vesper’in bitiminde okunan, Hz. Meryem’e övgü duası. Latince bir sözcüktür.
• Majör: Büyük. Gamda büyük üçlü. İtalyanca "maggiore" sözcüğünden gelir.
• Makam: Geleneksel müzikte bir gamın işleniş tarzı. Arapça "makaam" sözcüğünden gelir.
• Mask: 16. ve 17. yüzyıllarda İngiltere’de yüze maske takılarak oynanan müzikli sahne oyunu. 
• Mazurka: Polonya’nın ulusal dansı.
• Melizmatik: Missaları seslendirirken tek hece üstünde çok nota okuma yöntemi.
• Melodi: Ritm ögesinden yararlanarak, bir biçim için art arda çizilmiş notalar.
• Menuet: 17. ve 18. yüzyıllarda zarif bir Fransız dansı.
• Melodram: Müzikle birlikte, melodisiz olarak, düz okuma durumda söylenen dram. Müzik eşliğiyle bir anlatıcı için hazırlanmış yapıtların türüne verilen ad.
• Metronom: Sabit bir ritm (tempo) elde etmek amacıyla belli aralıklarla vuruş sesleri çıkartan bir alettir. Yunanca metron (ölçü) ve nomos (düzen) sözcüklerinin birleşmesiyle türetilmiştir. Bir müzik aletinin belli bir hızda ve aynı tempoda çalınmasını sağlamak için kullanılır. Konuşma zorluğu çeken kişiler de metronom kullanabilir. Mesela, her metronom atışında bir kelime söylenmesi esastır. Fakat müzikte bu durum tarza göre değişmektedir. 1814 yılında, Amsterdam'da yaşayan Dietrich Nikolaus Winkel tarafından icat edilmiştir. Metronomun, mekanik ve dijital türleri vardır. Bazı dijital metronomların tiz sesleri nedeniyle mekanik varyasyonları daha çok kullanılır. İlk icadından beri tasarımı çok değişmeyen mekanik metronom, bir zemberek tarafından hareket ettirilen ve düzenli salınımlarıyla tık tık sesleri çıkaran bir çubuk sarkaçtan oluşur. Periyot, çubuk sarkacın üzerinde aşağı yukarı hareket edebilen küçük bir ağırlıkla ayarlanır. Tempoların ıskalası, dakikada 40 vuruştan başlar, 208 vuruşa değin çıkar. Çeşitli tempoların metronom sayıları şöyledir. largo (40-69), larghetto (72-96), adagio (100-120), andante (126-152), allegro (160-176), presto (184-208). Dijital metronomlar ise, genelde saatlerde kullanılan "quartz" kristali içerir. Bu metronomların çeşitli fiyat aralıklarında çok sayıda işlevi olan türleri vardır. Ayrıca elektronik müzik klavyeleri de metronom özelliği taşır. Metronomun sürekli olarak kullanılması, artistik bir icrayla bağdaşmaz. Ama bu aletin eğitimdeki değeri büyüktür.

Dijital metronom

Mekanik metronom

• Mezmur: İlahi. Hıristiyan kilisesinin 3. yüzyıla dek derlenmiş duaları. Şarkıyla konuşma sesi arasında okunan ilahiler.
• Mezzo-soprano: Sopranoyla kontralto arası kadın sesi. Ses niteliği derin ve tok olup dramatik etkinliğe sahiptir. İtalyanca bir sözcüktür.
• Mikroton: Yarım tondan daha küçük aralıklar. Fokker’in 31 perdeli orgu veya Parch’ın 43 perdeli vurmalı çalgıları, piyanonun 12 Ses’e tam olarak bölünebilirliğine karşı bir sav olarak gelişti. Hába’nın dörtte bir tonlar ve altıda bir tonlar üstüne çalışmaları, Boulez gibi bestecilerin dörtte bir tonları bezenmiş olarak (decorative quarter tones) kullanmalarına; Babbitt ve Stockhausen gibi elektronik müzik bestecilerinin de yeni bir akort sistemi geliştirmelerine yol açtı.
• Minimal müzik: Kısa motiflerin yinelenmesiyle gelişen ve 1960’lardan sonra ünlenen besteleme yöntemi.
• Minör: Küçük. Gamda küçük üçlü.
• Missa: Katolik kilisesine özgü ayin müziği. Latince bir sözcüktür.
• Mod, modal: 17. yüzyıla kadar kullanılan skala sistemi; daha sonra Majör ve minör skalalar için kullanılmıştır. Örneğin, Do notasından başlayan İyonya modu Do Majör karşılığıdır. Makam.
• Moderato: Ilımlı bir tempoda. Orta hızda. İtalyanca bir sözcüktür.
• Modülasyon: Geçki. Ton değişimi. Fransızca "modulation" sözcüğünden gelir.
• Molto allegro ma non troppo: Çok neşeli ama fazla değil. İtalyanca bir kavramdır.
• Monodik: Tek sesli müzik.
• Monofonik: Tek sesli. Eşliksiz, tek bir ezgi çizgisi.
• Monokord: Tek telli çalgı.
• Monoton: Tekdüze, hep aynı tonda, yeknesak.
• Motet: Katolik kilisesinden kaynaklanan, genelde Latince metne dayalı, söz ve müziğin birleştiği, özgür biçimdeki ilk çok sesli dinsel şarkılar.
• Motif: Bir yapıtın kuruluşunun ana ögelerinden biri olarak kullanılan ve bir müzik fikrinin kaynağı olan parça.

Müzik Sözlüğü - I-L

🎶 I-İ-J 🎶 

• İdil: Huzurlu kırsal yaşamı yansıtan şiir, resim ya da bunlardan esinlenmiş müzik parçası. Türkçedeki "İdil" adıyla karıştırılmamalı, İngilizce "idyll" sözcüğünden gelir.
• İlâhi: Tanrıya ve kutsal kişilere övgü içeren kutsal şarkı. Yunancası "hymnos" şeklindedir.
• Intensity: Sesin güç, gerilim ve gürlük olarak yoğunluğu.
• Interlude: Ara müziği. İngilizce bir sözcüktür.
• Intermezzo: 16. yüzyılda acıklı bir yapıtın perdeleri arasına yerleştirilen güldürü niteliğindeki müziksel eğlence bölümleri. 19. yüzyılda operanın akışı içine yerleştirilen kısa senfonik parçalar (interlude). Senfoni, konçerto veya sonat gibi biçimlerde kısa bir bölüm. Kısa ve bağımsız piyano parçası.
• Introduction: Giriş müziği. İngilizce bir sözcüktür.
• Inversion: "12 Ses Tekniği"nde diziyi ters çevirmek. İngilizce bir sözcüktür.
• İroni: İğneli anlatım.
• İzoritim: Ritmik kalıpları yalın bir ezgi çerçevesinde yineleme yöntemi. İngilizce "isorhythm" sözcüğünden gelir.
• Janissary music: Yeniçeri müziği, Mehter Marşı.
• Jubilate: Hıristiyanlıkta Paskalya’dan sonraki üçüncü pazar günü söylenen ve sevinç yansıtan 100. mezmur. Latince bir sözcüktür.

Müzik Sözlüğü E-H

🎶 E-F 🎶 

• Ekspresyonizm: Anlatımcılık.  Dışavurumculuk. Fransızca "expressionnisme" sözcüğünden gelir.
• Elegia: Ağıt. Eleji. Hüzünlü şiir. Ağıtsal şarkı. İtalyanca bir sözcüktür.
• Empromptü: “İçe doğan” anlamında, tek bölümlü fantezi karakterinde çalgısal parça. Fransızca "impromptue" sözcüğünden gelir.
• Enharmonic: Sesteş. Örneğin fa diyezle sol bemol aynı sestir. Ancak gam dizisinin akışına göre ayrı adlar taşırlar. İngilizce bir sözcüktür.
• Enstrümantasyon: Armonili bir yapıtın partilerinin orkestra içindeki çalgılara göre dağıtılması. Çalgıbilim. İngilizce "ins trumentation" sözcüğünden gelir (Bkz. "Çalgılama").
• Enterval: İki ses arasındaki yükseklik farkı. Aralık. İngilizce "interval" sözcüğünden gelir
• Entonasyon: Doğru tonlama. Ses yüksekliğinin ve derecelerinin uyumlu denetimiyle tam sesi verebilme. Fransızca "intonation" sözcüğünden gelir.
• Envansiyon: Buluş anlamında 2 veya 3 sesli kısa çalgısal parça. Fransızca "invention" sözcüğünden gelir.
• Epik: Destan. Destansı anlatım. Fransızca "epique" sözcüğünden gelir.
• Epilogue: Sonsöz. Fransızca bir sözcüktür.
• Eroica: Kahramanca, saygın biçemde. İtalyanca bir sözcüktür.
• Estampie: Troubadourların (gezgin şair) buluşu olan, danslara eşlikçi, ilk çalgısal müzik biçimi.
• Eşit temperaman: Bir oktavı 12 eşit yarım tona ayırarak akort etme yöntemi. İngilizce "equal temperament" kavramından gelir.
• Ethos: Eski Yunan’da ses olayıyla insan ruhu arasındaki ilişkiyi inceleyen kuram. Yunanca bir sözcüktür.
• Etüd: Sonunda teknik veya müziksel üstünlüğe varan çalışma. Alıştırma. Egzersiz. Etüt olarak da sözylenmektedir. Fransızca "etude" sözcüğünden gelir.
• Euphony: Kulağa hoş gelen. Huzurlu sesler. İngilizce bir sözcüktür ama kökeni Yunanca "euphonos" sözcüğüdür.
• Ezgi: Melodi çizgisi. Şarkı. Fransızcası "mélodie" şeklindedir (melodi).
• Finale: Konçerto, senfoni, opera gibi uzun veya çok bölümlü bir bestenin son bölümü. İtalyanca bir sözcüktür.
• Fenebre: "Yaslı" anlamına gelir (Marcia Funebre;: Cenaze Marşı). İtalyanca bir sözcüktür.
• Forte: Güçlü gürlükte çalınması öngörülen. İtalyanca bir sözcüktür.
• Frottola: Dört sesli, yalnız üstteki partisi şarkılı, madrigal benzeri bir 15. yüzyıl müzik biçimi. İtalyanca bir sözcüktür.
• Fuoco, con: Ateşli anlamına gelir. İtalyanca bir sözcüktür.
• Furiant: Çabuk tempoda bir Bohemya dansıdır.
• Furioso: "Öfkeli" anlamına gelir. İtalyanca bir sözcüktür.
• Füg: Kontrpuan tekniğine dayalı bir besteleme biçimi. Ana temanın veya kılavuz fikrin taklit yoluyla geliştirilmesi sonucunda biçimlenir. Fransızca "fugue" sözcüğünden gelir.

Müzik Sözlüğü A-D